Thịt trâu gác bếp Cao Bằng mang đậm dự vị hoang dã của miền rừng núi. Với bề ngoài màu nâu sậm bên trong giữ nguyên màu hồng nhạt của thịt tươi. Đây là món ăn không thể thiếu trong mỗi buổi nhậu. Hoặc nó có thể dùng làm đồ ăn kèm bên nồi lẩu nóng hổi đang bốc nghi ngút khói. Nếu có cơ hội lên miền Cao Bằng thì đừng quên thưởng thức món thịt trâu vừa lấy xuống từ gác bếp.
– Màu sắc
Loại ngon bên ngoài sẽ có màu nâu thâm, sờ vào thấy khô rang, không dính tay. Khi xé thử nhìn vào bên trong sẽ thấy thớ thịt vẫn nâu hồng hào bắt mắt. Trong khi đó thịt lợn hoặc thịt bò giả trâu sẽ có màu đỏ sậm. Loại xịn không có đốm nâu, mốc trắng li ti trên phần vỏ ngoài miếng thịt.
– Mùi vị, hình dáng:
Thịt trâu sấy đúng chuẩn sẽ thoang thoảng mùi tỏi cùng mùi khói đặc trưng. Trong khi đó thịt bò gác bếp sẽ có nhiều mùi gừng cho người làm đã dùng gừng để khử mùi đặc trưng của bò. Thịt lợn và thịt bò sẽ không thể có mùi đặc trưng.
Thịt sau khi được sấy khô sẽ rất dày, cứng, khó có thể xé được bằng tay. Vì thế trước khi ăn người ta thường phải lấy búa, dần đập dập thịt trâu để thịt mềm hơn. Trong khi đó thịt lợn làm giả khá mềm, nếu giã đập miếng thịt sẽ bị vỡ nát. Ngoài ra thịt ngon là khi xé ra sẽ thấy có phần sơ kết dính giữa các thớ.
Do để trên bếp nên khói bếp đã làm thịt khô và chín kỹ. Khi thưởng thức chỉ cần làm nóng lại là được. Đối với người dân vùng cao, cách làm thịt trâu khô hết sức đơn giản chỉ cần lấy lá chuối khô bọc quanh thịt rồi vùi vào tro nóng. Sau đó lấy miếng thịt ra, để nguội đến khi thịt mềm thì xé thành sợi nhỏ.
Nhưng đối với những người sinh sống ở thành phố thì lại khác, họ sẽ sử dụng lò vi sóng để rã đông miếng thịt rồi đem ra đập dập và xé từng miếng nhỏ. Bên cạnh việc sử dụng nồi hấp cách thủy sẽ giúp cho miếng thịt đậm vị và ngon hơn. Các loại hương liệu sẽ ngấm hẳn vào trong nên khi thưởng thức sẽ cảm nhận rõ hương vị.
Có thể nướng bằng than hoa hoặc cồn như nướng mực. Khi nướng xong thì đập miếng thịt loại bỏ những phần bị cháy và làm thịt mềm hơn. Khi xé ra ăn sợi thịt bông, mềm vừa ngon lại vừa đẹp mắt.
Trâu gác bếp Cao Bằng được tẩm ướp đủ gia vị trước khi đem gác than bếp.
Khi thưởng thức món đặc sản này thì nhất định phải chấm với chẳm chéo. Đây là một loại nước chấm được làm từ ớt, tỏi, gừng, muối, hạt dổi, mắc khén… và rất nhiều loại rau khác của miền núi. Hương vị cay cay, ngọt ngọt của từng thớ thịt hòa quyện với mùi cay nồng của hạt mắc khén, hạt dổi chính khiến cho những ai đã từng thưởng thức một lần thì nhớ mãi không quên.